Trzebnica – opactwo cysterek

Bazylika św. Jadwigi i św. Bartłomieja tworzy razem z dawnym klasztorem cysterek Sanktuarium św. Jadwigi. Powstała w latach 1208-19 jako jeden z pierwszych w Polsce kościołów ceglanych w stylu romańskim. W latach 1268-69 powstała pierwsza w Polsce kaplica w stylu gotyckim, w której umieszczono relikwie św. Jadwigi. Pochowano tu także 22 Piastów śląskich, na czele z Henrykiem Brodatym. W latach 1680-85 doszło do barokowej przebudowy kościoła, zaś w latach 1780-85 zbudowano klasycystyczną wieżę bazyliki. W 1810 r. sekularyzowano klasztor, a bazylika stała się kościołem parafialnym. Po 1945 r. w zakrystii romańskiej urządzono muzeum z cennymi zbiorami sztuki sakralnej. W barokowej bryle budowli wyróżniają się dwa portale romańskie, będące reliktami pierwotnego kościoła, pierwszy z lat 1218-30, drugi sprzed 1250 r. Wnętrze bazyliki urządzone jest z barokowym przepychem. Znajdują się tu obrazy M. Willmanna z 1. poł. XVIII w., 13 barokowych ołtarzy bocznych oraz ambona z 1745 r. i rzeźby w ołtarzu głównym autorstwa F. J. Mangoldta. Pośrodku prezbiterium stoi nagrobek ks. Henryka Brodatego, zachowała się także późnogotycka rzeźba z XV w. W kaplicy św. Jana Chrzciciela stoi tumba nagrobna św. Jadwigi z epitafium z 1680 r. autorstwa Marcina Bielawskiego. W kaplicy św. Jadwigi stoi grobowiec świętej z figurą z ok. 1750 r., dzieło Mangoldta. W krypcie św. Bartłomieja z 1214 r. znajduje się grobowiec ks. oleśnickiego Konrada II. Przed bazyliką stoi barokowa kolumna św. Jana Nepomucena z 1738 r. Obok stoi klasztor cysterek, ufundowany w 1202 r. przez księcia Henryka Brodatego pod wpływem żony Jadwigi, był siedzibą pierwszego w Polsce zakonu żeńskiego. Obecny barokowy budynek wzniesiono w latach 1697-1726 wg projektu Kalkbrennera. Obecnie znajduje się tu klasztor boromeuszek.